اندازه‏گیری عملکرد مدیریت روستایی در ایران براساس عواملِ تأثیرگذار بر فرایند مدیریت در روستاهای ایران‏

مطالعات معاونت تحقیقات اقتصادی و اجتماعی وزارت کشاورزی سابق نشان می‬دهد که ضعف مدیریت در روستاها بخصوص بعد از اصلاحات ارضی سال 1342 مشکلات آسیب‏شناختی متعددی در حوزه تولید کشاورزی و روابط اجتماعی روستاها به وجود آورده و نتایج خسارت باری برای روند توسعه در کشور و تولید کشاورزی در روستاها به بار آورده است ]1، صص 82 و 83[. به همین دلیل مقاله حاضر - نتیجه پژوهشی است که مؤسسه برنامه‏ریزی و اقتصاد کشاورزی آن را از نظر مالی تأمین کرده است - کوششی برای طراحی ابزار اندازه‬گیری (تبدیل متغیرهای اجتماعی- اقتصادی به عناصر ریاضی در فرمولهای عام) عملکرد مدیریت روستایی براساس نوع فعالیت اقتصادی روستا است؛ به نحوی که با به کارگیری ادواری آن بتوان نقاط ضعف مدیریت روستایی را شناسایی و متغیرهای مورد نیاز را برای اصلاح این نقاط به کار گرفت. برای طراحی این فرمولها ابتدا عوامل مؤثر در کاهش یا افزایش کارایی مدیریت در روستا به لحاظ نظری و با رویکردی جامعه‬شناختی- روانشناختی شناسایی و دسته بندی شده و به یک مدل تحلیلی تبدیل شده اند. این رویکرد با مطالعه اکتشافی در مناطقی نظیر شهمیرزاد، سرگست بندرعباس، نوار شمالی از نور تا رامسر، منطقه زرین دشت فیروزکوه و روستاهای منطقه شاهرود و منطقه کلاردشت مورد اعتبارسازی تجربی نیز قرار گرفته است. سپس این عناصر نظری به متغیرهای قابل اندازه‬گیری تبدیل و شاخص سازی معادل شده اند. خصلت اجرایی این مدل و فرمولهای آن این است که در فرایند کاربرد و با توجه به شاخصهای تغییر اجتماعی- سیاسی و اقتصادی و فرهنگی می‬توان عناصر آن را با شاخصهای جدید جایگزین کرد. به همین جهت این مدل و ابزار اندازه‬گیری آن خاصیت خود- اصلاحگر دارد و تابع زمان و یا مکان و حتی بعد جغرافیای کاربرد و یا نوع فعالیت اقتصادی روستا نمی‬باشد. از این رو این مدل پس از کاربرد آزمایشی سه تا پنج ساله و پس از اصلاح عناصر آن می تواند در هر مجموعه ای که با مؤلفه های روستایی همخوان باشد، به‬کار گرفته شود.